İşitme Cihazları

Duyarak ve konuşarak iletişim sosyal yaşamın en önemli unsurlarındandır. İşitememek yaşam kalitesini çok bozar, toplumdan uzaklaşmaya, içine kapanmaya, hatta daha ciddi psikolojik bozukluklara sebep olabilir. İşitme azlığı, ilaç tedavisi veya ameliyatla düzeltilemediğinde işitme kazancı sağlamak amacıyla işitme cihazı kullanılması gerekir. İşitme cihazı ile konuşmaların daha anlaşılır hale getirilmesi, tüm işitsel sinyallerin, gürültü ve müzik gibi çevresel seslerin daha rahat duyulması amaçlanır.

İşitme cihazları işitmeyi normale döndürmez ancak sesleri kulağa güçlü bir şekilde göndererek hastanın sesi fark etmesine, işitme ve anlama yeteneklerini geliştirmesine yardımcı olur. Günümüzde işitme cihazları seslerin sadece duyulması değil aynı zamanda en iyi şekilde anlaşılmasını sağlamaya yönelik olarak geliştirilmektedir.

Doğuştan ya da konuşmanın öğrenilmesinden önceki dönemde işitme kaybı olan çocukların erken yaştan itibaren cihaz kullanması; eğitim, konuşma, dil ve zihinsel gelişimleri açısından çok önemlidir. Aksi takdirde işitemeyen ve konuşamayan birey haline gelebilirler.

İşitme cihazına uyum sağlamak zaman alan bir süreçtir. Bu süreç çevredeki sesleri duyarak öğrenme ve değişik seslere alışma aşamalarını içerir. Özellikle çocuklarda cihaz ile birlikte yeni duyma teknikleri edinilmesi ve işitme kaybının kontrol altına alınabilmesini sağlayacak yetenekleri geliştiren bazı eğitim programları gerekebilir.

Kişiye Özel İşitme Cihazlarının Belirlenmesi

Kişiye uygun ve doğru işitme cihazının belirlemesi son derecede önemlidir. Uygun olmayan bir cihaz kulağa fayda yerine zarar verebilir, kullanılmamalıdır. Bu nedenle işitme cihazını deneme, uygulama, ayarlama, bilgilendirme gibi hizmetler odyoloji uzmanları tarafından yapılmalıdır. Kullanılacak cihaz tipi (kanal içi, kulak arkası, açık uygulama vb.), kulak kalıbı ve kalıbın akustik özellikleri hastanın işitme kaybına, yaşına, kulak yapısına ve özelliklerine göre belirlenir. Hastanın yaşı, kulak yapısının durumu sebebiyle çok özel bir takım cihaz uygulamaları gerekebilir. İşitme cihazı seçimi ve ayarlanmasında işitme ve anlama seviyesi, iş ve ev faaliyetleri, kullanılan ilaçlar, mevcut hastalıklar ve fiziksel durum gibi değişkenler dikkate alınır. Tek kulağa ya da her iki kulağa cihaz gerekip gerekmediği değerlendirilir. İki taraflı kayıplarda iki kulağa cihaz kullanmak seslerin dengelenmesinde, gürültülü ortamlarda kelimeleri anlama düzeyinin gelişmesinde ve seslerin kaynağının belirlenmesinde önemlidir.

İşitme cihazı belirlenirken hastanın bireysel özellikleri ve ihtiyaçları da ilgili uzman tarafından dikkate alınmalıdır.

Bazı hastalarda işitme kaybıyla birlikte görülebilen anlama ve sesi ayırt etme problemi farklı bir hastalıktır. İşitme kaybına uygun olarak seçilen cihaz sesi güçlendirerek işitme kaybını giderir ancak anlama sorununu beklenilen kadar etkili olamaz. Bu tür sorunlarda işitme cihazının gün boyunca ve devamlı olarak kullanılması ve seslerin konuşmacının yüzüne bakarak takip edilmesi anlama sorununu azaltabilir.

Digital-Programlanabilir Cihazlar Ve İşitme Cihazı Tipleri

2000 li yıllardan buyana giderek analog devreli cihazlar yerine dijital olanlar kullanılmaya başlanmıştır. Bu teknoloji sayesinde, ses sinyallerini elektrik sinyaline çevirip, dijital işlemcide işleyerek doğala en yakın sesin oluşturulması ve daha rahat işitilmesi sağlamaktadır. Yine dijital ve programlanabilir cihazlar bilgisayar bağlantısıyla işitme kaybına, hastanın konumuna ve isteklerine uyacak biçimde kolayca ayarlanabilmektedir.

Yeni işitme cihazlarında bir diğer önemli gelişme kulak çınlamasını azaltan hatta tümüyle ortadan kaldıran “tinnitus masker” özelliği de ilave edilebilir olmasıdır. Tinnitus denilen kulak da çınlama uğultu ve seslerin ilaçlarla ve diğer terapi yöntemleriyle tedavi edilemediği durumlarda kullanılmaktadır.

Temel Olarak Dört Tip İşitme Cihazı Vardır:

1.Kulak Arkası Cihazlar (Behind The Ear:bte): Dış kulak kanalına yerleştirilen plastik bir kulak kalıbına ince bir tüple bağlanan kulağın arkasına yerleştirilen cihaz türüdür. İşitmeyi sağlayan parçalar kulağın arkasındaki kutucukta yer almaktadır. Ses kulak kalıbından geçerek kulağa ulaşır. Büyüklükleri, şekilleri, renkleri ve özellikleri üretici firmalara göre değişir. Çok hafif işitme kayıplarından çok ileri işitme kayıplarına kadar tüm hastalarda ve her yaş grubunda kullanılabilmektedir.

2.Kulak İçi Cihazlar: İşitme cihazı kulak kanalı içine konur. Hafif işitme kayıplarından, orta derecede işitme kayıplarına kadar kullanılabilmektedir. Cihazın iç aksamını kaplayan dış koruma sert plastikten yapılmaktadır. ITE cihazlarda, telecoil kullanılarak telefon konuşmaları sırasında ses iletimini arttırılması sağlanır. Bu tip cihazlarda cihazın kendisi kulak kanalı içinde olduğundan kulak kiri ve kulak akıntısından etkilenebilir. Yine bu tip cihazlar, başlangıçta kulak kanalı dar olduğu için sonrada sürekli büyüdüğü ve kalıp değiştirilmesi gerektiği için çocukluk döneminde önerilmez.

Kulak İçi Cihazların İki Çeşidi Vardır:

Kanal İçi Cihazlar (In The Canal: Itc): İşitme cihazları kulak kanalının büyüklük ve şekline uyacak şekilde kulak kanalının giriş kısmına yerleştirilir.

Tam Kanal İçi Cihazlar (Completely In The Canal;cıc):işitme cihazları kulak kanalının derinine yerleştirilir ve dışarıdan görülmez.

3.Cep Tipi Cihazlar: Daha büyük hoparlörlü olmaları nedeniyle daha güçlüdür. Çok ileri derecede işitme kaybı olan kişilerde diğer işitme cihazı tiplerinin kullanılamadığı durumlarda kullanılmaktadır. Cebe konulan veya kemere takılan bu cihazlar, kulağa bir kablo yardımıyla bağlanır. Boyutlarının büyük olması dolayısıyla birçok sinyal işleme opsiyonunu içerir. Bu nedenle bir işitme cihazının sunabileceği maksimum güce ihtiyaç duyanlara önerilmektedir. Büyük yapılı olmaları, çocuk ve yaşlı hastaların ayar yapma veya pil değiştirme gibi işlemleri yapmalarını kolaylaştırır. Diğer cihazlara oranla daha sağlam olmaları ve düşürüp kaybetme riskinin az olması avantajdır. Özellikle çocuklarda tercih edilebilir. 1970’li yıllara kadar kullanılan cihazların çoğu cep tipi cihazlardı. Ancak diğer cihazlardaki gelişim nedeniyle giderek kullanımı çok azalmıştır.

4. Gözlük Tipi Cihazlar: Hoparlör ve mikrofon arasının daha uzak olması özellikle yüksek kazancın veya ventilasyonun gerektiği durumlara avantajdır. İletim ve mikst tip kayıplarda kulak enfeksiyonunun devam ettiği durumlarda tercih edilir. CROS ve BICROS cihazlarda kabloların gözlüğün ön kısmının içindeki kanallardan geçirilerek götürülebilmesi hem güvenli hem de kozmetik olarak avantajlıdır.

Diğer tip işitme cihazlarının akustik, kozmetik ve ventilasyon özelliklerinin artması nedeniyle popülaritesini kaybetmiştir. En büyük dezavantajı hastanın görme bozukluğu olmasa da sürekli gözlük takmak zorunda kalmasıdır.

5. Özel Cihazlar: CROS (Contralateral Routing Of Signals): Bir kulağında işitme cihazıyla da düzeltilemeyen kayıplarda o taraftan gelen sesin duyan tarafa nakledilmesini sağlayan cihazlardır. Cihaz iyi kulağa takılır, mikrofon ise duymayan taraftadır. Bir kabloyla cihaza bağlanır. Bu şekilde kötü kulak tarafından gelen seslerde iyi taraftan duyulur. Dış kulak yolunu tıkamayan kalıplar kullanılır. İşitme stereo değildir. Kötü kulak tarafından gelen sesleri de duymak amaçlanır. Kulak kalıbı kullanamayan hastalarda kemik iletimli CROS cihazlar tercih edilebilir. Bu cihazlarda akustik feedback çok az görülür ancak düşük frekanslarda kazanç azalır.

BICROS cihazlarda CROS’tan farklı olarak iki tarafta da mikrofon vardır. Bir kulağı hiç işitmeyen diğer kulağında ise cihaz gerekecek ölçüde kaybı olanlarda kullanılır.

MULTICROS cihazlarda sistem BİCROS gibidir. Ek olarak mikrofonlardan hangisi istenirse onu açmaya yarayan bir düğme vardır. En büyük avantajı rahatsız edici ses gelen yöndeki mikrofonu kapatabilme olanağının olmasıdır.

İşitme Cihazı Nasıl Çalışır?

İşitme cihazı temel olarak dış ortamdaki sesleri yükselterek hastanın duymasını sağlayan bir cihazdır. İşitme kaybının azalmasına veya artmasına neden olmaz. Cihazın mikrofonu akustik enerji olan ses dalgalarını toplayarak elektrik sinyaline çevirir. Mikrofondan alınan bu elektrik sinyalleri amplifikatörde yükseltilerek hoparlöre iletilir. Hoparlör kendisine ulaşan elektrik sinyallerini, tekrar ses dalgalarına çevirir. Güçlendirilerek tekrar akustik enerjiye çevrilen sinyaller hastanın kulağına iletilir. Böylece hastanın daha iyi duyması sağlanır.

İşitme Cihazının Temel Parçaları

1. Mikrofon: Sesi elektrik enerjisine çeviren kısım

2. Amplifikatör: Sesi yükselten kısım

3. Hoparlör: Sesi kulağa gönderen kısım

4. Pil: Enerji kaynağı

İşitme Cihazı Alırken Ve Kullanırken Nelere Dikkat Edilmelidir?

İşitme cihazını firmadan teslim almadan önce kullanım kılavuzu kontrol edilmeli ve Cihaz kullanmadan önce kullanım kılavuzu mutlaka okunmalıdır.

Her ne kadar çok değişik yapıda ve özellikte işitme cihazları olsa da hepsi bir takım ortak özelliklere sahiptir. İşitme cihazlarının kalitesi ve fiyatları kullandığı teknolojiye bağlı olarak çeşitlenir. Kalite denince temel olarak cihazın oluşturduğu ses kalitesi düşünülmelidir Cihaz kullanmaya başlayacak olan hastaya işitme cihazının özellikleri, açılıp kapanması, pili, özel durumlarda kullanımı, telefonda kullanımı, cihaza alışma dönemi, kulak kalıpları ve cihaz bakımı hakkında detaylı bilgi verilir.

Ülkemizdeki kurallar gereği tamir, bakım veya garanti gerektiren diğer durumlarda yetki, sorumluluk, fiyatlar ve uygulanan hizmet kalitesi tamamen ithalatçı firmaya aittir. Yine yasalara göre İşitme cihazları 2 yıl süreyle fabrikasyon arızalara karşı garantili olup, aynı zamanda ithalatçı firmanın 10yıl süreyle tamir, bakım ve yedek parça bulundurma zorunluluğu vardır.

Cihazın Pil Kullanımı İle İlgili Bilgiler

• Cihazınızın çalışması pilin (+) ve (-) kutuplarının doğru olarak yerleştirilmesine bağlıdır. Pil yerleşimi için kullanım kılavuzuna bakabilir ve/ veya uzmanınızdan, işitme cihazı satıcısından destek alabilirsiniz.

• Yeni işitme cihazı pilinin üstünde yapışkan koruyucu bir bant bulunur. Sadece kullanacağınız zaman pilin üstündeki koruyucu bandı çıkarın.

• Bazı cihazlar pilinizin bitmek üzere olduğunu size bildirebilir. Bunun dışında hasta yakınları dinleme kulaklığı gibi yardımcı alet kullanarak cihazı dinleyebilir, cihazın çalışıp çalışmadığını öğrenebilir. Bir diğer yöntem de cihazı iki elinizin arasına alıp ötme (feedback/ geri besleme) olup olmadığını kontrol etmektir. Ötme sesi duyulmuyorsa cihazın pilleri bitmiş ve/ veya cihaz çalışmıyor demektir.

• Pilleri çocukların ulaşamayacağı yerde saklayın.

• Bitmiş pilleri atmayın, biriktirin. Biriktirdiğiniz pilleri geri dönüşüm için işitme cihazı satıcısına teslim edin.

Cihazınızın Genel Kullanım Özellikler

• Cihazınızın kullanımı satın aldığınız cihazın marka ve modeline göre değişir. Kullanım kılavuzunu okumak, uzmanınızın ve cihaz satıcısının tavsiyelerine uymak çok önemlidir.

• Bazı cihazlarda herhangi bir kontrol düğmesi bulunmaz. Ayarlar cihaz tarafından yapılır.

• Bazı cihazlarda ise cihazın üzerinde sesini açıp kısabildiğiniz, programını değiştirebildiğiniz bir düğme/ buton olur. Kullanım bilgileri için kullanım kılavuzuna başvurun ya da uzmanınıza danışın.

• Cihazınızı kullanmayacağınız zaman cihazınızın kapalı olduğundan emin olun. Cihazı açık bırakmak pil ömrünü kısaltır. Cihazı kapatmak için cihazı kapalı konumuna getirmeniz veya cihazın pil kapağını açık bırakmanız gerekir.

• Cihaz yatarken kullanılmamalıdır.

• Cihazınızı yüksek ısıdan koruyun.

• Cihazınızı sudan uzak tutun. Suyun içine düşmesi halinde cihazınızın pillerini hemen çıkarın. Temiz bir bezle silin. Pil kapağı açık olarak kendi kendine kurumaya bırakın. Daha sonra teknik servise götürün. İçini açmayın. Kurutmaya çalışmayın.

• Cihazınızı nemden korumak için nem önleyici tabletler kullanılabilir. Cihazınızı kullanmadığınız zaman nem önleyici tabletlerle birlikte saklayabilirsiniz. Nem önleyici tabletler için işitme cihazı satıcınıza başvurun.

• Kulakta bir yara bulunması, kulağın akması durumunda cihaz kesinlikle kullanılmamalıdır. KBB hekimine başvurun.

İşitme Cihazını Telefon İle Kullanmak

• Bazı dijital işitme cihazları işitme cihazı uyumlu sabit telefonlara otomatik olarak bağlanabilir. Telefon ahizesi işitme cihazına yaklaştırıldığında telefon modu otomatik olarak devreye girer. Kulaktan uzaklaştırıldığında ise normal dinleme moduna geri döner.

• Kulak arkası cihazlarda telefonla daha iyi duymak için telefon ahizesini kulak kanalına tutmak yerine biraz daha yukarıya kulak kepçesindeki işitme cihazının mikrofonuna yaklaştırın.

• Bazı cep telefonlarını kullanırken vızıldama, bipleme gibi bazı rahatsız edici sesler duyulabilir. Böyle bir durumda işitme cihazınız ile cep telefonunuz arasındaki mesafeyi artırın.

Ötme/ Geri Besleme (Feedback) Problemleri

• Cihazınız çalışır halde ve kulağınızda değilken ötme sesi duymak normaldir. Ses yükselticisinden çıkan yüksek ses cihazın mikrofonu tarafından algılanmakta ve ötme sesi yaratmaktadır.

• Cihazınızı kulağınıza yerleştirdiğiniz halde hala ötme yapıyorsa bunun bazı sebepleri olabilir.

* Cihaz kulak kanalına yerleştirilememiş olabilir.

* Kulak kalıbı kulak kanalına oturmuyor olabilir.

* Tüp yırtılmış veya kalıp küçük geliyor olabilir.

* Kulak kiri sebep olabilir.

* Cihazın sesi çok açılmış olabilir.

• Açık uygulama(open fit) işitme cihazlarında kulak kalıbı yerine kubbe (dome) kullanılır. Kubbenin kulak kanalına iyice yerleştirilmesi gerekir. Kubbe kulak kanalına yerleştirilemezse hasta yeterli seviyede sesleri duyamaz, ayrıca ötme sesi de yapabilir ve ses hasta yakınları tarafından da duyulabilir.

• Kontrollere rağmen hala ötme sesi duyuluyorsa işitme cihazı ayarını yapan uzmanınıza başvurmanız gerekmektedir.

İşitme Cihazının Bakımı

• Kulak kalıplarınızı her gün temiz ve kuru bir bezle silin.

• Kulak kiri kulak kalıbının hortumunu tıkayabilir. Tıkandıysa işitme cihazı firmasının verdiği yardımcı aleti kullanarak kalıbın kanala açılan deliğini temizleyin. Kulak kalıbının daha fazla temizlenmesi gerekiyorsa plastik tüpünü işitme cihazı kancasından ayırın. Yalnızca kulak kalıplarını yumuşak bir sabunla ılık suda yıkayın. Gece boyunca kurumaya bırakın. Kulak kalıbını cihaza takmadan önce tamamen kuru olduklarından emin olun.

• Bazı işitme cihazlarında değiştirilebilen mikrofonları koruyan filtreler bulunur. Bu filtrelerin belirli aralıklarla değişmesi gerekir. Filtrenin hangi aralıklarla ve nasıl değişeceği cihaz markası ve modeline bağlıdır. İşitme cihazınızın ayarını yapan uzmanınıza danışın.

• Cihazınızı kullanmadığınız zamanlarda kuru, sıcak olmayan bir odada pil kapağı açık olarak muhafaza edin. Ayrıca muhafaza ettiğiniz kutu/ rafta cihazınızın yanına nem koruyucu tablet koyabilirsiniz. Nem koruyucu tablet için işitme cihazınızı satın aldığınız firmaya başvurun.

• Açık uygulama (open fit) işitme cihazlarında kubbe ve tüp en geç 3- 4 ayda bir değiştirilmelidir. Kubbe ve tüp değiştirme aralıkları ve temini cihaz markasına göre değişebilir. İşitme cihazınızı satın aldığınız firmaya başvurun.

İşitme Cihazındaki Bazı Sorunlarda Öneriler

Hiç ses gelmiyor ise;

Pil bitmiştir. Pili değiştirin. Pil ters takılmış olabilir.

Cihaz kapalıdır veya anahtar ‘T’ durumundadır. ‘M’ konumuna getirin. Kablo kopmuştur. Kabloyu değiştirin.

Kulağa giren hortumun içi buharlaşma yapıp, küçük bir damla hortumu tıkamıştır. Kalıbın uç kısmı kulak kirinden tıkanmış olabilir.

Ses kesik kesik geliyor ise;

Pil zayıflamıştır. Taze pil takın. Kablo kopmuştur. Değiştirin.

Islık sesi geliyor ise;

Kalıp tam olarak oturmamıştır. Kalıbı iyice oturtun. Kablo kopmuştur. Değiştirin.

Cihaza Alışma Sürecinde Öneriler;

İşitme cihazına alışma yaşa, işitme kaybının derecesine, süresine ve işitme cihazını kabullenme isteğine bağlı olarak kişiden kişiye değişir. Cihaz sadece konuşmayı değil, çevredeki tüm sesleri hastaya duyurabileceğinden zaman içinde unutulmuş olan bu sesler ilk günlerde hastayı rahatsız edebilir. Cihaza alışma hemen olmaz, sabır ve kararlılık ister. Bu alışma süresinde rahatsız olunca ara verecek şekilde her gün bir gün evvelden biraz daha fazla süreyle cihaz kullanılması önerilir. İşitme cihazına tam olarak alışmak için 1–3 ay gerekebilir.

Alışma Süreci

1. ve 3. günler;

'İşitme cihazı ilk günlerde sadece evde kullanılmalı,

'Evde dolaşıp, değişik sesler dinlenmeli (Gazete hışırtısı, hapşırma, öksürme saat, telefon zili gibi),

'Kişi kendini sinirli veya yorgun hissederse bir süre cihazı kapatıp ara vermeli,

'Kişi yüksek sesle gazete veya kitap okuyup kendi sesini kontrol etmeli,

'Başlangıçta konuşanın yüzüne de bakarak konuşulanı anlamaya çalışmalı ,

4. ve 7. günler;

'Evde günlük işler yaparken cihaz takılıp, değişik sesler dinlenmeli, kapı çarpması, su kaynaması, çamaşır makinesi, elektrikli süpürge gibi seslere alışılmaya çalışılmalı

'Hasta duyduğu sesi tanımaya ve kaynağını bulmaya çalışmalı

'TV’ de konuşma programlarını ve haberleri izlemeli

1–2. hafta;

'İşitme cihazını daha devamlı kullanmalı, özellikle 3-4 kişilik konuşma gruplarında bulunmaya çalışmalı

'Konuşmalar sırasında anlaşılmayan bir şey olursa, tekrarlatılmalı

2. haftadan sonra artık cihazı tiyatro, sinema, bale gibi kalabalık ortamlarda kullanmalı. Bu tür kalabalık ortamlarda aynı zamanda mümkün olduğunca bir kişiyle konuşmaya çalışmalı 3. haftadan sonra artık hasta cihazını daimi takabilir.

  **** Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz. ****